Dlaczego toksoplazmoza jest groźna w ciąży?
Toksoplazmoza to choroba wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. U większości osób przebiega bezobjawowo lub łagodnie, jednak u kobiet w ciąży stanowi poważne zagrożenie, szczególnie dla rozwijającego się płodu.
Co to jest toksoplazmoza?
Toksoplazmoza to pasożytnicza choroba zakaźna. Głównym gospodarzem pierwotniaka są koty, ale człowiek oraz inne ssaki mogą być nosicielami pośrednimi. Zarażenie następuje najczęściej poprzez:
- spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa, szczególnie wieprzowiny, baraniny i dziczyzny;
- kontakt z zakażoną glebą, np. podczas pracy w ogrodzie;
- picie niepasteryzowanego mleka koziego;
- bezpośredni kontakt z kałem zainfekowanego kota, np. podczas czyszczenia kuwety;
- zakażenie przez łożysko w czasie ciąży (tzw. toksoplazmoza wrodzona).
Dlaczego toksoplazmoza jest groźna w ciąży?
Choć dla zdrowego dorosłego toksoplazmoza zwykle nie jest niebezpieczna, u kobiety w ciąży może prowadzić do ciężkich powikłań. To zagrożenie wynika z możliwości przeniknięcia pierwotniaka przez łożysko i zakażenia płodu. Stopień ryzyka oraz ciężkość powikłań zależą od trymestru ciąży, w którym doszło do infekcji.
W pierwszym trymestrze transmisja pasożyta przez łożysko jest rzadka, ale konsekwencje są najcięższe. Zakażenie może prowadzić do poronienia, obumarcia płodu czy poważnych wad rozwojowych, takich jak wodogłowie czy uszkodzenie mózgu.
W drugim trymestrze ryzyko transmisji wzrasta. Powikłania obejmują uszkodzenie narządów wewnętrznych płodu, zaburzenia widzenia spowodowane zapaleniem siatkówki i naczyniówki, a także opóźnienie rozwoju umysłowego i motorycznego.
W trzecim trymetrze ryzyko zakażenia jest największe, ale objawy u dziecka mogą pojawić się dopiero po urodzeniu, np. w postaci zaburzeń neurologicznych, utraty słuchu czy problemów ze wzrokiem.
Objawy toksoplazmozy u matki i płodu
Większość kobiet w ciąży zakażonych toksoplazmozą nie odczuwa żadnych objawów. Jeśli jednak wystąpią, mogą przypominać grypę, bo pojawia się:
- gorączka,
- bóle mięśni,
- powiększenie węzłów chłonnych (zwłaszcza szyjnych),
- uczucie zmęczenia.
Te niespecyficzne objawy często są bagatelizowane, co utrudnia wczesne wykrycie choroby.
Zakażenie płodu może prowadzić do tzw. toksoplazmozy wrodzonej. Objawy mogą być widoczne już w okresie prenatalnym, np. w badaniach ultrasonograficznych, i obejmują:
- wodogłowie,
- zwapnienia śródmózgowe,
- powiększenie wątroby i śledziony.
Niektóre objawy, takie jak zaburzenia wzroku czy opóźnienia rozwojowe, mogą pojawić się dopiero kilka lat po urodzeniu.
Jak zapobiegać toksoplazmozie w ciąży?
Zapobieganie toksoplazmozie jest kluczowe, ponieważ wczesne wykrycie infekcji i odpowiednie leczenie mogą zmniejszyć ryzyko powikłań.
Unikaj spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa. Mięso powinno być dokładnie ugotowane (do temperatury co najmniej 70°C). Myj ręce po kontakcie z surowym mięsem oraz używaj oddzielnych desek do krojenia mięsa i innych produktów. Dokładnie myj wszystkie owoce i warzywa przed spożyciem, zwłaszcza jeśli były uprawiane w ogrodzie.
Jeśli masz kota, unikaj czyszczenia kuwety. Jeśli jest to konieczne, używaj rękawiczek ochronnych i dokładnie myj ręce. Unikaj kontaktu z bezpańskimi kotami i ich odchodami.
Podczas prac ogrodowych zawsze zakładaj rękawice, aby uniknąć kontaktu z zanieczyszczoną glebą.
W Polsce oraz wielu innych krajach badanie w kierunku toksoplazmozy jest standardowym elementem diagnostyki prenatalnej. Polega ono na ocenie poziomu przeciwciał. Jeśli badania wykażą świeże zakażenie, kobieta może zostać skierowana na dodatkowe testy oraz wdrożone zostanie leczenie antybiotykami, które zmniejsza ryzyko transmisji na płód.
Leczenie toksoplazmozy w ciąży
Jeśli u ciężarnej zostanie potwierdzone zakażenie, leczenie obejmuje:
- Spiramycynę – stosowaną, aby zmniejszyć ryzyko przeniesienia infekcji na płód
- Pyrimethaminę i sulfadiazynę – w przypadku potwierdzenia zakażenia płodu (po 16. tygodniu ciąży)
Leczenie jest dobierane indywidualnie – w zależności od wieku ciąży i wyników badań.
Przeczytaj także:
Monitor płodności do wyznaczania dni płodnych i owulacji na smartfon. Wyrób medyczny.
