Czy przy PCOS można zajść w ciążę?

Zespół policystycznych jajników (PCOS – z ang. Polycystic Ovary Syndrome) jest jedną z najczęściej diagnozowanych endokrynopatii u kobiet w wieku reprodukcyjnym. Zaburzenie to, będące wynikiem złożonych interakcji między czynnikami genetycznymi, metabolicznymi i hormonalnymi, istotnie wpływa na funkcjonowanie układu rozrodczego. Charakterystyczne dla PCOS są cykle bezowulacyjne lub nieregularne, które mogą utrudniać, a w niektórych przypadkach opóźniać zajście w ciążę. Niemniej jednak, PCOS nie jest równoznaczne z niepłodnością, a większość kobiet dotkniętych tym schorzeniem ma szansę na ciążę – zarówno spontaniczną, jak i wspomaganą.

Kryteria diagnostyczne PCOS

Najczęściej stosowanym standardem w rozpoznawaniu PCOS są kryteria rotterdamskie (ESHRE/ASRM, 2003), które wymagają spełnienia przynajmniej dwóch z trzech poniższych warunków:

rzadkie lub brak owulacji (oligo- lub anowulacja),
kliniczne lub biochemiczne objawy hiperandrogenizmu (np. hirsutyzm, trądzik, podwyższone stężenie androgenów),
obraz policystycznych jajników w badaniu ultrasonograficznym (≥12 pęcherzyków antralnych o średnicy 2–9 mm lub zwiększona objętość jajnika ≥10 ml).

Zespół ten jest zatem heterogennym zaburzeniem, co oznacza, że jego manifestacja kliniczna może być bardzo różna – od łagodnych zaburzeń miesiączkowania po pełnoobjawowy zespół z metabolicznymi powikłaniami i brakiem miesiączek.

PCOS a płodność – główne mechanizmy zaburzeń

Kluczową trudnością w zajściu w ciążę u kobiet z PCOS jest przewlekła anowulacja – czyli brak regularnego dojrzewania i pęknięcia pęcherzyka jajnikowego, co skutkuje niemożnością uwolnienia komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Główne mechanizmy odpowiedzialne za tę dysfunkcję obejmują:

Zwiększoną produkcję LH i obniżony poziom FSH, co zaburza równowagę hormonalną niezbędną do dojrzewania pęcherzyka Graafa
Hiperinsulinemia i insulinooporność, które stymulują nadmierną produkcję androgenów przez komórki tekalne jajnika
Zaburzenia metabolizmu glukozy – nawet u kobiet o prawidłowej masie ciała – wpływające pośrednio na funkcję osi podwzgórze–przysadka–jajnik
Zwiększona liczba pęcherzyków antralnych, które konkurują o zasoby hormonalne i nie osiągają dojrzałości, powodując tzw. zatrzymanie rozwoju folikularnego

Czy przy PCOS można zajść w ciążę?

Tak, kobiety z PCOS mogą zajść w ciążę, zarówno naturalnie, jak i przy pomocy metod wspomaganego rozrodu. Skuteczność zależy jednak od fenotypu PCOS, wieku pacjentki, masy ciała, stylu życia oraz współistniejących schorzeń (np. niedoczynność tarczycy, hiperprolaktynemia).

W przypadku łagodnych postaci PCOS oraz kobiet z okazjonalną owulacją, zajście w ciążę bez interwencji medycznej jest możliwe. Często jednak wymaga cierpliwości i dokładnego monitorowania cyklu (np. poprzez testy owulacyjne, obserwację śluzu szyjkowego lub USG).

Redukcja masy ciała o 5–10% u kobiet z nadwagą może przywrócić owulację i poprawić parametry metaboliczne. Regularna aktywność fizyczna i dieta niskowęglowodanowa (np. z ograniczeniem indeksu glikemicznego) odgrywają istotną rolę w poprawie płodności.

Najczęściej stosowane leki w leczeniu niepłodności związanej z PCOS to:

Letrozol – inhibitor aromatazy, który zwiększa stężenie FSH, stymulując owulację (aktualnie rekomendowany jako lek pierwszego wyboru)
Cytrynian klomifenu – klasyczny lek stosowany w indukcji owulacji, choć u części kobiet mniej skuteczny niż letrozol
Metformina – szczególnie u kobiet z insulinoopornością; poprawia metabolizm glukozy i może wspomagać powrót owulacji

W przypadkach opornych na leczenie farmakologiczne lub przy współistnieniu dodatkowych czynników niepłodności stosuje się:

Stymulację hormonalną z inseminacją domaciczną (IUI)
Zapłodnienie pozaustrojowe (IVF) – szczególnie przy braku owulacji mimo leczenia lub w przypadku powikłań PCOS (np. endometriozy, obniżonej rezerwy jajnikowej)