Jak uniknąć działań niepożądanych na potomstwo, jeśli przyjmuje się leki teratogenne?

Leki w ciąży

Przyjmowanie jakichkolwiek leków w ciąży zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem dlatego, jeśli tylko nasze zdrowie tego nie wymaga, panie w ciąży powinny wystrzegać się ich jak ognia. Zdarza się, że najnowsze badania wykazują, że jakiś lek, uznawany dotychczas za bezpieczny dla płodu – jednak ma negatywny wpływ na nienarodzone dziecko. Stąd też omijanie wszelkich leków, suplementów i witamin bez porozumienia z ginekologiem jest obowiązkiem każdej kobiety w ciąży. Niestety są również sytuacje, które wymagają przyjmowania konkretnych leków przez przyszłą mamę. W takich wypadkach pod ścisłą kontrolą i zaleceniami lekarza środek musi być podawany, o ile nie należy do leków uznawanych za szczególnie niebezpieczne dla zdrowia i życia płodu.

Teratogenność i wady wrodzone płodu

Powstawanie wad wrodzonych u płodu przez stosowanie pewnych leków określa się jako ich teratogenność. Działanie to może mieć różny charakter, np. upośledzanie rozwoju dziecka w łonie matki, niedotlenienie, przedwczesny poród itd. Pod koniec XX wieku amerykańscy naukowcy stworzyli pewną klasyfikację, która opisuje teratogenny wpływ konkretnych środków na płód. Obejmuje ona 5 kategorii preparatów: A, B, C, D oraz X. Przykładowo litera A oznacza leki, które do tej pory nie wykazały negatywnego odziaływania na życie i zdrowie dziecka, natomiast litera X definiuje preparaty, które bezpośrednio zagrażają maluchowi i są bezwzględnie zakazane w trakcie ciąży.

Lista leków i środków teratogennych lub wykazujących pewne działanie teratogenne jest dość długa. Zaliczamy do nich m.in. talidomid, witaminę A w dużych dawkach, alkohol, retinol i jego pochodne, leki przeciwpadaczkowe, przeciwzakrzepowe, przeciwcukrzycowe, przeciwgrzybicze, tabletki hormonalne, tetracykliny, antybiotyki i wiele, wiele innych. W związku z tym przed przyjęciem jakiegokolwiek leku, czy suplementu w trakcie ciąży należy bezwzględnie konsultować to z lekarzem!

Jak zmniejszyć ryzyko skutków niepożądanych na potomstwo w przypadku stosowania leków teratogennych?

Europejska Agencja Leków wydała pewne rozporządzenia, dotyczące leków, które mają potwierdzone działanie teratogenne, przeznaczone dla rodziców planujących powiększenie rodziny, a także kobiet już będących w ciąży:

– Leków nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, chyba że nie można zastosować wobec nich żadnego innego sposobu leczenia.

– Leki mogą przyjmować jedynie kobiety w wieku rozrodczym stosujące skuteczną antykoncepcję. W przypadku jej braku i dużym prawdopodobieństwie zajścia w ciążę w każdej chwili – zdecydowanie nie powinny zażywać środków teratogennych. Ponadto w okresie jeszcze przed rozpoczęciem leczenia, w trakcie leczenia i do 9 tygodniu po zakończeniu stosowania leków teratogennych powinno się korzystać przynajmniej z 2 skutecznych metod zapobiegających zajściu w ciążę.

– Przed rozpoczęciem kuracji preparatami o działaniu teratogennym należy wykonać test ciążowy, który musi dać wynik negatywny. Ponadto zaleca się wykonanie dwóch takich testów dla pewności. Drugi test powinno się wykonać 8-10 dni później po pierwszym teście. W razie jakichkolwiek wątpliwości, co do skutecznego zadziałania antykoncepcji – również powinno się zrobić kolejny test ciążowy.

–  Stosowanie antykoncepcji w przypadku mężczyzn (prezerwatywy), a także mężczyzn po wazektomii również jest obowiązkowe, gdy stosuje się leczenie środkami teratogennymi oraz przez minimum 90 dni po zakończeniu terapii. Ponadto mężczyźni nie mogą oddawać nasienia w tych dwóch okresach.

– Oboje partnerów musi poświadczyć, że rozumieją ewentualne konsekwencje płynące ze stosowania leków teratogennych i ich negatywnego wpływu na płód, a także że są świadomi istoty stosowania skutecznej antykoncepcji zapobiegającej ciąży, oraz konieczności poinformowania lekarza, jeżeli zaistniało ryzyko zapłodnienia.

– W przypadku terapii środkami teratogennymi partnerzy nie powinni oddawać krwi podczas leczenia oraz do 90 dni po jego zakończeniu.

Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku stosowania przez kobietę leków przeciwpadaczkowych, które jednocześnie działają teratogennie oraz obniżają skuteczność niektórych, hormonalnych środków antykoncepcyjnych. W tym wypadku jest to bardzo niebezpieczne i stwarza ryzyko poczęcia dziecka dotkniętego skutkami ubocznymi środków teratogennych, czyli przede wszystkim wystąpieniem wad wrodzonych u płodu.