Kiedy wykonać badania hormonalne i jakie?
Układ hormonalny stanowi jeden z kluczowych regulatorów homeostazy organizmu, odpowiadając za procesy metaboliczne, rozrodcze, psychiczne i fizjologiczne. Hormony płciowe, takie jak testosteron, estrogen, progesteron oraz prolaktyna, odgrywają centralną rolę w funkcjonowaniu zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Ich zaburzenia mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych – od problemów z płodnością, przez zaburzenia metaboliczne, po obniżenie jakości życia związane z wahaniami nastroju czy spadkiem libido. W związku z tym coraz częściej pojawia się pytanie: kiedy należy wykonać badania hormonalne, aby uzyskać wiarygodny obraz stanu zdrowia pacjenta?
Testosteron
Testosteron jest głównym androgenem, odpowiedzialnym za rozwój cech płciowych u mężczyzn, ale występuje również u kobiet, choć w znacznie niższym stężeniu. Badania testosteronu są wskazane przede wszystkim w sytuacjach podejrzenia hipogonadyzmu, zaburzeń dojrzewania płciowego, a także w diagnostyce niepłodności. Ważne jest, aby badanie przeprowadzać w godzinach porannych, kiedy stężenie hormonu osiąga najwyższe wartości.
U mężczyzn niski poziom testosteronu może manifestować się spadkiem libido, osłabieniem siły mięśniowej, zaburzeniami erekcji czy przewlekłym zmęczeniem. Z kolei podwyższone stężenie tego hormonu może wskazywać na obecność guzów produkujących androgeny lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu nadnerczy.
U kobiet oznaczenie testosteronu wykonuje się w przypadku objawów hiperandrogenizmu, takich jak nadmierne owłosienie (hirsutyzm), trądzik oporny na leczenie, nieregularne cykle menstruacyjne czy podejrzenie zespołu policystycznych jajników (PCOS).
Estrogen
Estrogeny, obejmujące estradiol, estron i estriol, są głównymi żeńskimi hormonami płciowymi. Ich podstawową rolą jest regulacja cyklu miesiączkowego, rozwój drugorzędowych cech płciowych, a także wpływ na metabolizm kości i gospodarkę lipidową. Badania estrogenów zaleca się przede wszystkim kobietom z zaburzeniami cyklu miesiączkowego, trudnościami w zajściu w ciążę, podejrzeniem przedwczesnego wygasania czynności jajników lub w okresie menopauzy. Badanie estradiolu jest również istotnym elementem monitorowania terapii hormonalnej w leczeniu niepłodności, np. podczas procedury in vitro.
Wysokie stężenie estrogenów może wskazywać na obecność torbieli jajników, guzów hormonalnie czynnych lub niewydolność wątroby. Niskie wartości obserwuje się w przebiegu niewydolności jajników, niedożywienia, intensywnego wysiłku fizycznego lub zaburzeń endokrynologicznych.
Progesteron
Progesteron, wytwarzany głównie przez ciałko żółte jajnika, pełni kluczową funkcję w przygotowaniu endometrium do implantacji zarodka oraz utrzymaniu wczesnej ciąży. Oznaczenie poziomu progesteronu jest wskazane u kobiet starających się o dziecko, zwłaszcza w przypadku podejrzenia cykli bezowulacyjnych. Badanie to pomaga ocenić, czy owulacja rzeczywiście miała miejsce, gdyż stężenie hormonu znacząco wzrasta w fazie lutealnej cyklu. W diagnostyce istotny jest moment pobrania krwi – najczęściej pomiędzy 21. a 23. dniem cyklu miesiączkowego.
Niskie stężenie progesteronu może być przyczyną problemów z zajściem w ciążę oraz wczesnych poronień. Z kolei podwyższone wartości mogą sugerować obecność torbieli jajnika, ciążę mnogą lub schorzenia endokrynologiczne, takie jak wrodzony przerost nadnerczy.
Prolaktyna
Prolaktyna to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, którego główną funkcją jest stymulacja laktacji. Jednak jej rola nie ogranicza się wyłącznie do karmienia piersią – prolaktyna wpływa również na regulację cyklu miesiączkowego, funkcję gonad i gospodarkę immunologiczną. Oznaczenie poziomu prolaktyny zaleca się kobietom z zaburzeniami miesiączkowania, brakiem owulacji, problemami z płodnością oraz w przypadkach występowania mlekotoku (wydzieliny z gruczołów piersiowych niezwiązanej z okresem poporodowym).
U mężczyzn badanie prolaktyny jest wskazane w przypadku obniżonego libido, zaburzeń potencji, a także podejrzenia guzów przysadki. Hiperprolaktynemia, czyli nadmierne stężenie prolaktyny, może być wynikiem obecności gruczolaka przysadki, stosowania niektórych leków (np. antydepresantów, leków przeciwpsychotycznych), chorób tarczycy czy przewlekłego stresu.
Przeczytaj także:
FEMILA Masażer wibracyjny przeznaczony do masażu krocza, mięśni dna miednicy
Tampony BEPPY bez sznureczków do sauny, na basen i fitness a także do seksu podczas okresu
